Li sînor amadekariya operasyonê

Li sînor amadekariya operasyonê

Di 10 rojên dawî de di çarçoveya amadekariyên operasyona derveyî sînor de bê navber sevkiyata leşkerî tê kirin. Li aliyekî li sînor qereqolên ku dişibin kelehan tên avakirin, li aliyekî sevkiyata yekîneyên taybet tên kirin…

08/04/2011

Hate zanîn ku li sînor amadekariyên operasyona dervê sînor tên kirin. Li aliyê din qereqolên ku dişibin kelehan tên lêkirin. Her wiha di çarçoveya amadekariya operasyonan de jî sevkîyata yekîneyên taybet û cebilxaneyên leşkerî tên kirin. Di 10 rojên dawî de sevkiyatên leşkerî bê navber didomin. Bi taybetî yekîneyên taybet û cebilxaneyên leşkerî yên ji Kayserî, Bolu, Edîrne û bajarên cuda yên herêma Rojava ber bi Sînorê Tirkiye, Iraq û Îranê de tên kirin zêde balê dikşîne ser xwe. Hate zanîn ku di 10 rojên dawî de zêdeyî 15 hezar leşker sewqî herêmê hatin kirin û tê gotin ku ev yek amadekariya operasyona li dijî Herêma Federal a Kurdistanê ye. Li aliyekî ji herêma Rûbarokê heta navçeya Elbakê rê tên kontrolkirin û li leşker li mayinan digerin, li aliyê din jî li ser Pira Şakitan û Yenîkopru wesayitên bi zirxî hatin bicih kirin. Li her 100 metreyî cerdevanek hatiye bi cih kirin û qulûbeyên ewlehiyê tên avakirin. ‘ QEREQOLÊN NÛ’ Li herêma navçeyên Şemzinan û Geverê jî li aliyekî sevqîyata, tanq, top û cebilxaneya şer tê kirin, li aliyê din jî li Tabûra Gare, Berojan, Bêsosin û Radyolînk a PTT’ê ya 10 kîlometre dûrî Şemzînanê ye tank hatin bicihkirin. Hate zanîn ku herî zêde tevger û bicihkirina leşkerî li herêma Rûbarokê zêde dibe û girêdayî Qereqola Şapatanê tabûrek seyar hatiye avakirin. Li Girê Çema jî tanqên giran hatin bi cih kirin. Qereqolên seyar hatin avakirin. Di navbera Berojan û Girê Qetinê de qereqolên seyar hatin avakirin. Di navbera Gundê Berojan û Qeletê de jî bi yekîneyên taybet tabûrên seyar hatin xurtkirin. Ji bo tabura Garê û Gedîkê jî sewqîyata leşkerî hate kirin. Her wiha qereqola Bezelê ku rastî êrîşê hatibû jî ji nû ve hate avakirin û wekî kelehê hatin avakirin. Li Girê Gevriya Herkê jî sixinak hatin avakirin. Li heremê disa bendav tên çêkirin û li girê Kenişqê jî tabûra seyar hate avakirin. Li herêma Depînê ya Çelê, Diman, Derava Şulti û Mirganê nokteyên lêgerînê hatin avakirin. Her wiha li herêma Sergiran, Aşut û Serbestan jî nokteyên lêgerînê tên xurtkirin. Li herêmên Serê marukî, Bilican, Erîşê Serêsêvê yekîneyên taybet hatin bicihkirin. Li herêmên Çemco, Şamik, Xeregol, Horê û Zapê jî top tên avêtin. LI SÎNOR LEŞKER ZÊDE DIBE Li gori çavkaniyên herêmê hate zanîn ku tabûra girêdayî navçeya Geverê, li sînorê Îranê li gundên Aylava yekîneyên seyar ava kir. Li derdora Çiyayê Cîlo, Talane, Zerene, Mate û gundên derdorê jî karên îstîxbaratê û JÎTEM’ê tên kirin. Hate zanîn ku leşker bi şevê li gundan digere û agahiyan kom dike. Li herêma gundên Oramar, Iştazin, Sineva û gundên derdora wê sewqîyata leşkerî tên kirin. Her wiha pîstên helîkopteran hate nûkirin. Li gelek nokteyên din ên li ser sînor jî pîstên nû ji bo helîkopteran hatin avakirin. Her wiha avahiyên nû tên çêkirin. Li Şinov, Gengeçîn jî leşkerên Tirkiye û Îranê hevbeş amadekariyên operasyonek nû dikin. Li herêma Başirgê jî sewqîyat tên kirin û hêza tabûran tê xurtkirin. Li gundên herêma Başirge yên li ser Sînorê Îranê operasyon tên meşandin. Her wiha dîsa li navçeyên Gever, Şemzînan û Çelê yekîneyên Tîmên Taybet, Hêzên Çevîk ên polîsan hatin bihêzkirin. COLEMÊRG -DÎHA

Gundiyên mirî hewl didin îspat bikin

Gundiyên mirî hewl didin îspat bikin

Bûyerên ku li serê gundiyên Gundê Dogerê ya Navçeya Dicleyê ya Amedê hatine rewşa Tirkiyeyê radixe berçavan

08/04/2011

Bûyerên ku li serê gundiyên Gundê Dogerê ya Navçeya Dicleyê ya Amedê hatine rewşa Tirkiyeyê radixe berçavan. Piştî qetliama 1915’an a Ermeniyan cara yekem kadastro di sala 1955’an de ket gundê Digorê û araziyên ku ji ermeniyan man belavî gundiyên ku nû hatine re belav kirin. Serê malbatek ê 80 donim arazî hat dayin lê belê di 22’yê Kanuna 2009’an de disa kadastro ket gund û tapuyên yekem hatin betalkirin. Di 24’ê Gulana 2010’an de ji aliyê Miduriyeta Sicil ê Tapuyê Dicleyê ve cara duyem tapu hat dayin lê di tapuyan de agahiyên aidê gundiyan ên şaş hatin dayin hin gundî jî wek ‘mirî’ hat qeyd kirin. Kesên bi navên Mehmet Aslan, Sait Ceylan, Mehmet Huseyin Tekin û Mehmet Bildirci yên wek mirî hatine qeyd kirin niha têkoşina hiquqi didin. Gundiyan derbarê Miduriyeta Tapuyan de gilî kir. Mehmet Aslan jî diyar kir ku zeviyên xwe firotine birazîyên xwe û dema wî xwest ku tapuyê bide wan ew hînbû ku miriye. Aslan, anî ziman ku ji ber vê yekê wî nikariye tapuyê bide birazayên xwe. Aslan, da zanîn ku wî der heqê Midûriyeta Tapuyê de doz vekiriye û niha dixwaz isbata nemiriye li Dadgeha Hiqûqê ya Asliyeyê ya Dîcleyê bike. Aslan, bilêv kir ku gelek tapuyên ayîdî wi hene. Keyayê gund Şevket Tekîn jî diyar kir ku di sala 2009’an de kadastro cara duyemîn hate gund. Midûrê Sîcîlê yê Tapuya Dîcleyê têkildarî mijarê de diyar kir ku di tapuyê de di navbera welatiyan de tu cudakarî nehatiye kirin û wiha got: “Karên pîvanê yên kadastroyê ji şîrketên taybet tên îhalekirin. Ev şîrket cihê diçinê pîvanê dikin. Lêkolînan dikin û qeyd dikin. Em tenê qeydên ji me re tên em digirin. Lê ji ber ku kesên vî karî dikin xwedî agahî nîn in hemû xetayên tên kirin ji me re tên hesibandin. Şîrketa teybet di qeydan de mirov mîrî nîşan dan e. Şîrketên taybet bi lezgînî dixwazin karê xwe bikin û derbasî ciheke din bibin. Ji ber vê yekê xeta kirin e. Ji aliyê kadastroyê ve jî xeta hene. Kesên wekî mirî derbasî qeydanbûn dîroka rojbûn û nimreya TC. jî nehatiye nivîsandin.”AMED – DÎHA

13

Kon rastî barîkata polîsan hat

Kon rastî barîkata polîsan hat

Platforma Konên Çareseriya Demokratîk ji bo çareseriya pirsgirêka kurd 23 roj berê li Parka Koşuyoluyê “Konê Çareseriya Demokratîk” hatibû vekirin û xwestin kon bibin Qada Derê Çiyê lê rastî astengiya polîsan hat

08/04/2011

“Konê Çareseriya Demokratîk” ê ji aliyê Platforma Konên Çareseriya Demokratîk ve dixwastin bi meşekê li Qada Derê Çiyê bê vekirin, rastî astengiya polîsan hat. Girseya di nav de Parlamenterê BDP’ê Bengî Yildiz jî heyî piştî ku meş hate astengkirin bi çalakiya rûniştinê helwest şermezar kir. Platforma Konên Çareseriya Demokratîk ji bo çareseriya pirsgirêka kurd 23 roj berê li Parqa Koşuyoluyê “Konê Çareseriya Demokratîk” hatibû vekirin û xwestin kon bibin Qada Derê Çiyê lê rastî astengiya polîsan hat. Ji bo vekirina kon ji navçeya Surê ya Amedê li ber Navenda Dîcle Firatê gelek kes bi pankrata “Ji bo civakek azad em li konên çareseriya demokratîk dicivin” ber bi Qada Derê Çiyê ve dest bi meşê kirin li Derê Rihayê ji aliyê polîsan ve hatin rawestandin. HELWESTA POLÎSAN Li navçeyên Rezan û Yenîşehîrê jî girseya bi pankarta “Meşa azadiyê didome” li ser kolana Alî Emîrê, ji navçeya Peyasê jî bi pankarta “Zimanê me rumeta me ye” ya ku di nav de Parlamenterê BDP’ê Bengî Yildiz, Serokê BDP’êa Amedê M.Alî Aydin, Wekîlê Şaredarê Peyasê Mahmut Dag û gelek welatî jî li ber Nexweşxaneya Venî Vîdiyê ji aliyê polîsan ve hatin rawestandin. Polîsan bi panzer û hêzên çewîk barîkat danî û destûr neda ku welatî bikevin Qada Derê Çiyê. Li ser vê yekê welatiyan dest bi çalakiya rûniştinê kir û helwesta polîsan şermezar kir. JI BARÎKATÊ DERBASBÛN Dema ku welatiyên ji navçeya Sûrê hatin li gel barana zêde dibarî çalakiya xwe didomandin esnafên derdorê naylon û muşamba danê. Piştî demekê welatiyên ji BDP’a Surê hatin li vir daxuyanî dan çapemeniyê. Serokê BDP’a Surê M. Şah Teke daxuyanî xwende û wiha got: “Polîsên ji hikûmeta AKP’ê piştgiriyê digirin em bernedan. Mafê me yê demokratîk gasp kirin. Em ê heta mafên xwe yên demokratîk digirin dê têkoşînê bidomînin.” Piştî daxuyaniyê welatî bi rêz ji barîkatê derbasbûn ketin Qada Derê Çiyê. Welatiyên ji navçeyên Baglar û Yenîşehîrê hatin bi heman rêzbazê ketin qadê. Polîsan li ser vê yekê barîkat bire Qada Derê Çiyê. ÇALAKÎ DOM KIR Welatiyên ji Peyasê hatin ên ku di nav de Parlamenterê BDP’ê Bengî Yildiz, Serokê BDP’a Amedê M. Alî Aydin û Wekîlê Şaredarê Peyasê Mahmut Dag jî heyî li ber Nexweşxaneya Venî Vîdiyê çalakiya xwe ya rûniştinê didomînin. Li vir Bengî Yildiz daxuyaniyek da û wiha got: “Gelê me daxwazên xwe yên azadî, aştî û demokrasiyê vedibêjin. Em bi gelê xwe re li qadan in. Em zirarê nadin tu kesî. Baran û şertên din ên xwezayê em têknabin. Zexta hêzên ewlehiyê jî me bêzar nakin” Dema rojnameya me çû çapê li hemberî barîkata polîsan çalakiya rûniştandina girseyê didomiye. AMED – DÎHA

Silêmanî pişgirî da ‘Konê Çareseriyê’ya li Bakur

Silêmanî pişgirî da ‘Konê Çareseriyê’ya li Bakur

Siyasetmedar û welatiyên li Herêma Fedelala Kurdistanê yên bajarê Silêmaniyê pişgirî dan “Konên Aştî û Çareseriya Demokartîk” yên li heremê ji bo çareseriya demokratîk ya pirsgirêka kurd hatine vêdan, dan

08/04/2011

Siyasetmedar û welatiyên li Herêma Fedelala Kurdistanê yên bajarê Silêmaniyê pişgirî dan “Konên Aştî û Çareseriya Demokartîk” yên li heremê ji bo çareseriya demokratîk ya pirsgirêka kurd hatine vêdan, dan. Welatiyan diyar kir ku heta pirsgirêka kurd tê çareserkirin berxwedana gelê kurd dê bi dome. Li her deverên heremê û her wiha li gelek bajarên Tirkiyeyê ji bo pirsgirêka kurd bi rêyên demokratîk bê çareserkirin di çarçoveya “Raperîna sivîl” de “Konên Aştî û Çareseriya Demokratîk” hatin vedan. Ji konên her roj bi hezaran kes ziyaret dikin re pişgiriyek jî ji Herema Federal a Kurdistanê hat. Siyasetmedar û welatiyên li bajarê Silêmaniyeyê dijin ji bo konan piştgiriya xwe anîn ziman. Endamê Partiya Çareseriya Demokartîk a Kurdistanê (PÇDK) Mihemed Ebdullah, piştgirî da konên çareseriyê û der birî ku heta gelê kurd mafên xwe bidest bixe wê çalakiyên xwe bi domîne. Ebdullah wiha axivî: “Gelê kurd niha ji bo azadiya xwe û demokratbûyina gelê rojhilata navin bi awayekî aştiyane çalekiyên xwe didin meşandin, ji bo viya jî divê Tayyîp Erdogan li himber van çalakiyan xwe aciz neke. Di van demên dawî de li hemû rojhilata navin gel li himber desthilatdaran seri hildane. Lê belê pirsgirêka gelê kurd ji gelên din cudaye. Ji ber vê jî gelê kurd xwest çalekiyên xwe bi awayê aştiyanê û demokratîk pêk binin û ji bo vê jî konên çareseriyê vedan. Ne tenê li bakur li her çar perçeyên kurdistinê gelê kurd niha li ser piyane. Em hêvîdarin ku ev çalekiye bibin sedemê aşti û demokratbûyina gelê kurd û rojhilata navîn.” Welatiyê bajarê Silêmanî Mihemed Bebeş jî piştgirî da xwe û got ku ji dîrokê heta niha gelê kurd rastî gelek êrîşan hatiye. Bebeş, wiha domand: “Dema mirov temaşeyî dirokê dike, mirov dibîne her dem dijmin bi ser gelê kurd de hatiye û gelê kurd xwestiye şêwazê çareserkirina pirsgirêkê bi awayek aşitine dialog bê çareserkirin. Em dixwazin weke hemu gelên li cîhanê bibin xwedî maf û nasname. Divê bi şêwazên ku li gel serdema gulobalizmê biguncê pirsgirêka kurd çareser bikin.” JI BO AŞTIYÊ Her wiha Soran Emer ji piştgiriya xwe ji bo konên aşitiyê da diyar kir û got: “Gelê kurd her dem ji bo aşîtiyê têkoşiyaye û her dem destê xwe ji bo aştiyê dirêj kiriye. Lê mixabin dagirkerên welatê me her dem xwestîne gelê kurd tune bi hesibînin. Lê gelê kurd li ber xwedaye û ji bo gihandina azadî û serxwebûna xwe her dem li ser piyaye. Gelê kurd gelekî kevnarê cihanê ye, lê mixabin heya niha maf, azadî, ziman û çanda wan qedexe dikin. Ji bo wê ji gelê gurd yê bakur her dem ji bo azadî û maf xwe li ser piyane em vê helwesta wan wekî kurdekî destek dikin û heya dawiyê emê piştgiri biden gelê bakurê Kurdistanê.” DÎHA

Penaber: Bila xerc bên rakirin

Penaber: Bila xerc bên rakirin

Penaberên ku ji Îran û Afganistanê tên Wanê, li ser navê xercê bi cih kirinê ji 6 mehan carekê hezar TL tê stendin. Penaberan gotin ligel pirsgirêkên, betalî û ewlehiyê ew nikarin xeracê razînin û xwestin ev pêkanîn bi dawî bibe

08/04/2011

Penaberên ku ji ber sedemên siyasî û aborî ji Îran û Afganistanê reviyane û hatine Wanê ji 6 mehan carekê hezar TL radizînin Şaxa Biyaniyan a Miduriyeta Polîsan a Wanê. Penaberan anî ziman ku ew nikarin pereyen ku bi riya Ofîsa Komîseriya Bilind a Penaberan a Neteweyên Yekbûyî ji wan hatiye xwestin razînin. Penaberan, da zanîn ku ligel pirsgirêkên bi cih kirinê, betalî, tenduristî, ewlehiya jiyanê û pirsgirêkên ragihandinê dijîn û xercê ku ji wan tê standin wan dixe zorê û xwestin ku xerc bê rakirin. Alî Cevadî (28) ji ber şerê Afganistanê bi riyên qaçax reviyaya Tirkiyeyê û jiyana xwe li Wanê didomîne. Cevadî, zewiciye û bavê du zarokan e. Ligel ku zanîngeha qedandiye boyaxtiya polan dike. Cevadî karta Neteweyên Yekbûyî ya penaberên demborî stendiye û li waletê xwe endezyariya avahîsaziyê dikir. Cevadî bi malbata xwe ya ji 18 kesî pêk tê re, li Pasaja Japon a Wanê dimîne û wiha got: “Ji ber şer em hatine ver. Li vir em 6 mehan carekê hezar TL pereyê îkamê distînin. Li vir qedexeya em bixebitin û ez boyaxtiya solan dikim û debara xwe dikim. Ev xercê îkameyê me dixe nava zordariyê. Em zîkekê têr yekê birçî dijîn. Bila rayedar guh bidin me û vê xercê rakin.” Dayika xwedî du zarokan a afgan Sureyya Beyrekyar jî ji bajarê Herata Afganistanê hatiye Wanê û wiha axivî: “Hevserê min talîbanî bû. Li min û zarokên min zilm dikir. Min jî di 2008’an de ji ber wî reviyam. Bi riyên qaçax ez hatim Tirkiyeyê û serî li NY’ê da. Li vir ez gelek zehmetiyan dikişînim. Ji bo ku zarokên xwe têrî bikim diçim paqijiya malan. NY’ê û Tirkiyeyê tu fêde li me nekir û ji niha û pê ve jî nake. Ez dixwazim derbazî welatekî seyemîn bibim. Lê NY destûrê nade. Ev du sal in ez li vir disekinim û ji min re tiştekê nabêjin. Her wiha ji me jî xerc digirin. Em ê çawa bijîn, nizanim.” NY JÎ MEXDÛR DIKE A.H. yek ji penaberên ku ji Afganistanê ku bi riyên qaçax hatiye Wanê ye. A.H jî wiha got: “Dema ku ez li Afganistanê li ser Îranê derbazî Tirkiyeyê bûm 20 rojan li çiyanan em dimeşiyan. Me li vir serî li NY daye lê me mexdûr dikin. Em nikarin vegerin Afqanîstanê. Nahêlin em Wanê jî bixebitin. Betal im. Em nikarin tedawî jî bibin. Ez emeliyata apandîstê bûm lê nexweşxaneyê pere ji min stend ji ber ku min pere tune bû ez dîl mam. Piştî 2 rojan bi saya xêrxwazekê ez ji nexweşxaneyê derketim. Gelê vir xêrwaze ji me re nan û xwarinê tînin. Di vê rewşê de ji me xerc distînin. Em nikarin razînin. Bila rakin.” ‘BILA XERCÊ RAKIN’ Endama Komîsyona Danişînê ya Nûnertiya Penaberan a Weqfa Mafê Mirovan a Tirkiyeyê (TÎHV) Alev Canîş jî balkişand ser xercê û diyar kir ku penaber nikarin vî xercê razînin û divê bê rakirin. Canîş, anî ziman ku bi taybetî afqan nikarin xercê razînin û wiha axivî: “Xerc prosedurekî qanûnî ye lê di encama hewldanên rêxistinên mafên mirovan heke ku kes xîzan be û xîzaniya xwe îspat bike divê ji wî xerc ne wergirin. Ji bo vê yekê divê serî li Şaxa Biyaniyan a Miduriyeta Polîsan bidin. Piştî lêkolînên polîsan dosyaya wan tê nirxandin. Di vî warî de hin pêşketin hene. Lê daxwaze rakirina xercî ye. Sazî û rêxistinên mafên mirovan di vî warî de dixebitin. Li meclisê hewldanên parlamenterên BDP’ê û partiyên dijber hene. Em hêvî dikin ku ev mijar çareser bibe.” Canîş, diyar kir ku taybetî kesên ku dixwazin derbazî welatên seyemîn bibin pir zehmetî dikişînin û tên mexdurkirin. Canîş, bi bîrxist ku ji bo ku ev daxwaza wan nayê bi cih dikevin grev birçîbûnê. Canîş, da zanîn ku heger ku ev pirsgirêk çareser nebe dibe ku penaber ji grevê birçîbûnê jî xeteretir tiştan bikin. ‘DESTDIRÊJÎ Û TECAWIZ’ Canîş, balkişand ser pirsgirêkên penaber ên din û da zanîn ku her ku diçin penaber xizan dibin û bi erzanî tên xebitandin. Canîş, wiha domand: “Ligel pirsgirêkên betaliyê ji ber ku ne welatiyên Tirkiyeyê ji gelek mafan bêpar in. Nikarin tedawî bibin. Li her qadê pirsgirêk dijîn. Pirsgirêka herî giran jî destdirêjî û tecawiza li hemberî jinan e. Li ser vê yekê gelek serlêdan tên kirin. Tecawizkar ji bêçareya jinan sudê digirin û vê rewşê îstîsmar dikin. Divê li ser vê yekê xebat bê kirin û ev yek bê astengkirin. Ewlehiya jinan a jiyanê tune ye. Pirsgirêka herî mezin ku penaber rû bi rû ne ev e.” Canîş, anî ziman ku ew wekî ofîs tenê danişîniyê dikin û divê saziyên dewlet û NY van pirsgirêkan li ben çavan bigirin û çareser bikin. DÎHA

Alataş li ser gora xwe hate bibîranîn

Alataş li ser gora xwe hate bibîranîn

Xebatkarê Rojnameya me yê Edeneyê Metîn Alataş ê ku par di 4’ê Nîsanê de li Edeneyê di darekê ve daliqandî hatibû dîtin li ser gora xwe hate bibîranîn

08/04/2011

Xebatkarê Rojnameya me yê Edeneyê Metîn Alataş ê ku par di 4’ê Nîsanê de li Edeneyê di darekê ve daliqandî hatibû dîtin li ser gora xwe hate bibîranîn. Xebatkarê Rojnameya me yê Edeneyê Metîn Alataş ê ku par di 4’ê Nîsanê de li Edeneyê di darekê ve daliqandî hatibû dîtin li Goristana Oba ya Kucuk li ser gora xwe hate bibîranîn. Malbata Alataş, Endama Meclîsa BDP’ê Cîhan Sîncar, Serokê Rêxistina BDP’ê ya Seyhanê Refîk Bayav, xebatkarên me, yên DÎHA û Radyo Dunya, rêveberên BDP’ê yên bajar û naçveyan, rêveberên MEYA-DER’ê û gelek kes tevlî bîranînê bûn. Di biranînê de dirûşma “Şehît namirin” hate berzkirin û posterên Rêberê PKK’ê Abdullah Ocalan û Alataş hatin vekirin. Piştre Xebatkarê Rojnameya me Kadrî Bagdo, axaftinek kurt kir û wiha got: “Rojnameya te ya yekemîn Ozgur Gundem di salvega şahdeta te de careke din dest bi weşanê kir. Kerwanê Çapemeniya Azad ê bi Apê Musa dest pê kir û bi te dewam kir û dewrî me hate kirin. Em jî li gorî rêgezên we dê heta dawiyê biçin.” Endama Meclisa BDP’ê Cîhan Sîncar jî axaftine kir û bal kişand ser keda xebatkarên Çapemeniya Azad. EDENE -DÎHA

Portekîz ji ber krîzê ala teslîmiyetê hilda

Portekîz ji ber krîzê ala teslîmiyetê hilda

Serokwezîrê Portekîzê Jose Socrates ragihand ku ew alîkariyê ji welatên derve dixwazin. Li gor pispor diyar dikin Portekîz ji bo ji krîzê xelas bibe, pêwîstî bi 80 milyar Ewro heye

08/04/2011

@font-face { }@font-face { }p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal { margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: 12pt; font-family: “Times New Roman”; }div.Section1 { page: Section1; }Belkî cara yekem bu ku di dîroke de serokwezîrek derbikeve ber televîzyonan u beje “alîkariya malî bidin me”. Serokwezîre Portekîze ango welate seyem e ku ala teslîmyete li hemberî krîza aborî ya Ewropaye rakir Jose Socrates ragihand ku ew alîkariya derve dixwazin. Li gor pisporan pewîstiya Portekîze bi 80 milyar Ewro heye. Socrates jî bare Ewroye girantir dike.  Piştî nepejirandina paketa ‘Şidandina Kemere’ Serokwezîre Portekîze Jose Socrates du hefte bere dest ji kare xwe kişandibu. Ji ber zedebuna krîza siyasî biyar hat dayîn ku di 5’e hezîrane de hilbijartina peşwext pek were. Her çend Socrates dest ji kar kişand jî le dîsa ji bo dahatoya welate xwe biryaren girîng da. Bruksele jî dest bi hiyarkirina Portekîze kir. NIKARE BIRYARAN BIDE Duh jî serokwezîre sosyalîst Jose Socrates derket ber televîzyone u banga ‘alîkariya me bikin’ li Bruksele kir. Krîza aborî di 2008’an de li DYA’ye ru da, di 2010’an de jî bi riya Yewnanistan u Îrlandaye bandore li Ewropaye kir. Piştî we jî welate seyem ango Portekîz ket bin sewana YE u IMF’ye. Ve yeke jî sere mirov tevlîhev kir.  Welat di nava deynan de maye. Ev yek te nîqaşkirin ka serokwezîrek demkî dikare biryarek wiha dîrokî bide an an.  Polîtîkazanen ewropî jî ji çapemeniya Ewropaye re axivîn u dibejin; “li gor benda 5’an a madeya 188’an a makeqanune hikumeta demkî dikare biryaren wiha bide u ev yek jî ji bo welet rewşek lezgîn e.”  Bi ya pisporan pediviya Portekîze bi 80 milyar Ewro heye. Li gor nuçeya ajansa nuçeyan a Reutrse ku dispere çavkaniyen li Bruksele, de YE ji seyan duye vî pereyî bide u de Fona Pere ya Navneteweyî  Le tirsa mezin ew e ku destlewerdana ji derve ya aborî bandore li portekîziyan bike. De netene portekîzî,  de hemu gelen herema Ewro bedelen krîze bidin.  Li gor peşbîniyan karesata li Japonyaye,  mudaxeleya leşkerî ya li dijî Lîbyaye u serhildanen gel en li Bakure Afrîkaye u Rojhilata Navîn dibin sedeme kurbuna krîza aboriya Ewropaye. Reberen herema Ewroye  hevpar li hev kiribun. Le hej çav li hevsare aboriye ye di deste Almanyaye de ne. BERLÎN

HPG’ê li Sînopê çalakî pêk anî

HPG’ê diyar kir ku çalakiya du roj berê li navçeya Boyabat a Sînopê li hemberî wesayîta polîsan pêk hatiye, ji aliyê wan ve pêk hatiye

08/04/2011

HPG’ê diyar kir ku çalakiya du roj berê li navçeya Boyabat a Sînopê li hemberî wesayîta polîsan pêk hatiye, ji aliyê wan ve pêk hatiye. Ji aliyê HPG’ê ve daxuyanî hat dayîn û hate diyar kirin ku gerîlayan di 6’ê nîsanê de li navçeya Boyabat a Sînop êli hembeî wesayîta polîsan ya li dewriyeyê digeriya çalakî pêk anîn. Her wiha diyar kir ku encama çalakiyê hê jî zelal nebûye.HPG’ê di berdewama daxuyaniyê de wiha got: “Piştî çalakiyê artêşa tirk li vê qadê dest bi operasyonê kir.  Ev çalakî ji bo 4 gerîlayên ku di 17’ê adarê de jiyana xwe ji dest dane pêk hatiye.”  BEHDÎNAN

Dîroka Kurdistanê – XXVI-

	Dîroka Kurdistanê – XXVI- 01/04/2011 – 09:49
Mehmet Şahîn
mehmetsahin_amed@hotmail.com
Polîtîkayên Osmaniyan ên li ser beg û mîran teşe girtibûn. Û bi vê armancê Osmanî li dijberê kurdan diketin nava hinek hewldanan. Lê rûyekî madalyonê yên din jî hebû. Ew jî zordarî û kedxwariya Osmaniyan a li ser gelê kurd bû
Di serhildanan de rola mîr û begên kurdan Ji ber şerên giranên bê dawî her ku diçû Osmaniyan baca ku ji mîran distendin zêde dikirin. Tenê destê wan de ruçikandiana van mîran de ma bû ku pê leşkerên xwe xwedîbikin. Ji bilî stendina bac wekî din bi qada serweriya Mîran û Began eleqedar nedibû. Mîr û beg çidikin çawa heremê birêve dibin, zext û zora wan a liser gel qet nedidîtin an jî ji nedîtîve dihatin. Gel jî hiştibûn dibin hêviya wijdanê mîran û began. Ger ku mîr û beg başbûna xwe ji hêla kedxwarî û di xalek din de jî dikarîbûn hinek xwe ragirta. Ger ku mîr anjî beg bê wijdanbiya di bin serweriya wan de zordariyek bê sînor diketin rojevê. Di nava sînor û serweriya Mîran de Kurd tenê nedijiyan. Weke gelê Ermen û Asûr jî hebûn. Di nava Kurdan de elewî, sûnî, êzîdî komên ji baweriyên cûda hebûn. Loma kedxwarî û zordarî li ser tevahiya gel û komên bawermend dihatin ferzkirin. BI BERTÎLAN WAN KIRÎN Osmaniyan rêveberên ku rêdikirin herêmê mîr û began bi têkiliyên germ û bertîlan bixwe ve girêdidan. Rêveberên Osmaniya ji ber ku nedixwestin mîr û beg ji wan dûrkevin û bibin dijberên wan carna bi dil carna jî bê dil ev têkiliyên germ û bi bertîl pêşxwazî dikirin. Dizanibûn ku ger Mîr û began bi xeyidînin dê li dijberê wan bikevin nav hinek hewldanan û li serê wan bibin bela. Ji ber vê jî çiqas zilma mîr û began li ser gel zêdebie jî rêvebariya Osmaniyan bê deng dima. Ev bêdengî jî di bû sedema zilm û zora hîn zêde. Ev zilm û zora û heciqandina ku bi hevkariya dewlet, beg û mîran li ser gel hatibû ferzkirin di 1815 an de li Wan û Bazîdê bû sedema serhildanan. Pîştî ku eşîrên Kurdan yên Yêrîwanê û Xoyê jî pıştgirî dan van serhildanan ev serhildan wek serhildana gundiyan pêşket. Lê ji berku ev serhildan bê rêber û bê pêşengbûn serkevtina wan nepêkan bû. Osmanî û Îraniyan dîn ku serhildan hinek pêşketin herdû dewletan bi hevkariya hev ser van serhildanan de çûn û ev serhildan têkbirin. Pişt van serhildanan di sala 1818 an de li Kurdistana rojhilat Eşîra Bîlbasiya li dijberê zext û zora destî bi serhildanê kir. Serhildan li heremê belav nebû tenê ma. Bîlbasî herçiqas ji eşîrên der û dora xwe alîkarî negrin jî di çiyayan de demeke dirêj li berxwe dan. Lê demek şûnda jiber bê alîkariyê nikaribûn zêde li berxwe bidana û serhildan bi dawî bû. ŞERÊ OSMANÎ Û RÛSAN Di navbera salên 1820 û 1829 an de Osmanî bi Rûsa re di nav şerde bûn. Kurdan ev rewş jibo xwe wek derfetek dît û li Bazîdê di bin pêşengiya Behlûl Beg de , li Mûşê dibin rêbertiya Emîr Paşa de destbi serhidanan kirin. Behlûl Beg û Emîr Paşa ji bo alîkariyê serî li Rûsan dan lê Rûsa ev daxwaz bi erênî pêşwazî nekirin. Ev serhildan jî jiber bê tifaqî û alîkariyê li dijberê êrîşên Osmaniya zêde nikaribûn berxwe bidin û têkçûn. Ev serhildan tev ji hêla eşîrên kurdên koçerde hatibûn bipêşxiztin. Ji ber ku di jiyana koçerî de ji aboriyê rola yek kesekî jî gelek girîn ge. Di aboriya vî civaka koçer de rola kal û pîra heta ku zaroka jî heye û girînge. Lewre girtina ciwanan ya leşkeriya demdirêj zirarek mezin dida aboriya van eşîran. Heman demêde girtina ciwanan ya leşkeriya demdirêj ji hêla ewlekariyê de jî ev eşîr dixist nav xetereyan. Ji bo çûyin û hatina zozana ji bo ewlekariyê hewcedarî bi sedan hêzên leşkerî hebûn. Ji ber vê jî eşîran nedixwest leşker bidin leşkeriya Osmaniyan. Wextê ku ji bo girtina leşkerên Osmaniya zext û zor li ser van eşîran zêde kirin van eşîran jî dest bi serhildanan kirin. Di bingeha sedema van serhildanan de leşkeriya dem dirêj, baca giran, rêvebertiya bê edalet û zilm û zora rêveberiyên heremî hebûn. Xeynî van serhildanan gelek serhildanên eşîran yên din jî derketin. Pirsgirêkên van eşîran jî heman tişt bûn. Leşkeriya dirêj û giran, baca giran, zilm û zextên rêveberiyên heremî, bertîl û hwd. bûn sedema serhildanên gelek eşîran. Sehildanên bi vî rengî li temamê Kurdistanê belav nebûn û teng man. Lê taybetiyeke van eşîran ya balkêş hebû di van serhildanan de di nav kurdan de cudahiyeke wek şîî-sûnî, û Ermenî û Asûriyan de tunebû. Lî dijberê zilmê teva bihevre di nav serhildanan de cih digirt. Lê mixabin ev tifaq dorfireh nebuye teng maye û ev teng bûna wî buye sedema têk çûna wan. SERHILDANÊN LI ÎRANÊ Polîtîqayên zext û zorê yên ku ji hêla Osmaniyan ve li ser kurdan dihatin meşandin heman polîtiqayên zext, zorê û çepisandinê ji hêla Îranê ve jî li ser kurdan dihatin meşandin. Li dijberê van plîtîqayên Îanê jî kurdan nerazîbûna xwe nîşan da. Di 1840 an de kurdên gundiyên rojhilatê Kurdistanê yên wek herema Tesû, Xoy, Salmas û Genû serî hildan û bajarên vî heremê girtin bin kontrola xwe. Sedema vê serhildanê jî wek yên berê zext û zilma rêvebertiya navendî û zext , zor û tedayiya rêvebertiya heremiya feodali bû. Lê bandora fesadî û nifaqên dewleta Osmaniya jî li ser hebû. (Ji berk u hesabên Osmaniya li ser herema Azerbeycanê hebû dixwest Îranê têxe nav aloziyan ku xwe bigihîne Azerbeycanê.) Nakokiyên navbera rêvebertiyên Îranê bû sedema firebûyina berxwedana Gundiyan û demek dirêj li berxwe da. Di 1842 yan de rêvebertiya Dewleta Îranê guherî. Şah Fetih Ali bû serok dewletê Îranê. Şah Fetih Ali ji bo têkbirina serhildanê ket nav hewldanê peydakirin û ceribandina tektikên nû. Tektîka nû ya ku peyda kir li dijberê kurdan bikaranîna Asûriya bû. Di herema Bet, Moxîne, Somay, Solana, Ganje, Cin Mawana û Urmiyê de ji gelên Asûrî yan dest bi komkirina leşkeran kir. Ev leşkerê di nav artêşa Îraniyan de bicih kir û bi ser kurdan de rêkir. Bi destê Asûriya serhildana kurdan têkbir. PiştÎ têkbirina serhildana kurdan têkiliya navbera Şah Fetih Ali û Asûriya germtir bû. Şah Fetih Ali bi keçikeke Asûrî ya bi navê Pari Farzand Benyamin re zewicî. Bi vê zewacê girêdayiya xwe û Asûriya gihand asta xinamtiyê. Wek di jî Asûriyên ku di têkbirina serhildana Kurdan de rolek girîng lehistibin û alikarî dabin wî bi payeyên bilind ew xelat kirin. Di nav artêşa xwe de tabûrek taybet ji Asûriyan çêkir û demek dêrêj li dijberê serhildanên kurd û Azeriyan de ev tîma taybet bikaranî.Ev serhildanê gundiyan jî wek serhildanên din bêrêxistin, bê sitratejî û bê rêbertiyek xurt destpêkirî bû. Bê plansaziyek xurt li dijberê dewleteke wek Îranê xwediyê tecrubeyek kûr û mezin serkevtina wan nepêkan bû. Mixabin ev serhildanjî negihişt tu encamê û têk çû û wek her carî di encam de bi xwe re diha zêde zext, zor, teda û pelçiqandin anî. SERHILDANÊN ÊZIDIYAN Di navbera salên 1826 û 1829 an de di heremên wek Rewendûz, Culmêrg, Tûr Abidîn (Mîdyat) û Sîncarê gelek serhildan pêhatin. Ji sedema derketina van serhildanan yek polîtîqayên Osmaniyan bû, a din jî zext û zorê rêveberiyên kurdyê Sûnî bû. Ev serhildan li dijberê êrîşên derveyî wek xweparaztinê derketin. Kurdên Êzîdî him di bin êrîşên Osmaniyan da bûn him jî dibin êrîşên Beg û Mîrên Kurdan de bûn. Ezîdiyan dibin vê zilmê du serîde gelek êş û janên mezin dikişandin. Niheqiyên gelek mezin liwan dihatin kirin. Mînak; di 1833 û 1834 an de mîrê Rewendûzê Mîr Mihemed wextê ku êrîş dibe ser mîrê Botan heta Nisêrbîn pêşdikeve, ji wêrê dizivire çiyayê Sîncanê û li wêrê bi hezaran ezidiyan qetil dike. Di van salande ji ber ku di navbera ezidiyande hevgirtinek xurt û amadekeriye ke baş tune bû li hemberê êrîşên dervehiyan nikaribûn zêde berxwe bidin. Mixabin gelek serhildanên wan jî bi qirkirinan bi dawî bûn. SERHILDAN Û TÊKÇÛN Her têkçûyina serhildaneke kurdan dibû sedema zext û zorên nû. Her têkçûyınek bi xwe re encamê girantir dianîn. Herku diçû tepisandin û pelçıqandina ser kurdan zêdetir di bû. Bi van pelçiqandinan dıxwestin kurdan bêîrade bikin û bixwe ve girêbidin. Lê van zext û zora bixwe re bertekên kurdan jî zêdetir dikir.Eşîrên ku li derdora Sason, Hezo û Amedê dijîyan li dijberê van zext û zoran ketin nav hewldanan û dest bi serhildanan kirin. Di van serhildanan de berxwedanek hêja nişan dan. Kurdên ku di tevahiya dîroka xwe de bi xwezayê re aşt jiyane di van serhildanan de başnasîna û bikaranîna wan ya xwezayê li dijberê Osmaniyan ji bo wan awantajek herî girîng bû. Bi vê awantajê darbeyên gelek mezin li Osmaniyan xistin. Li dijberê van berxwedanan Osmaniyan gundên heremê dan ber topa. Dest bi qetil kirina sîvilan kir. Ev bû sedema bêmoraliya şervan û serhildêran. Bi vî bê moraliyê serhildêran demek din jî berxedan lê demek şûnde bi dîl girtin û dardekirina serok û rêberên eşîran ev serhildan têk çûn. Serhildana Seîd Beg û têkçûna wî Di vî pêvajoyê de serhildana ku pêşdikeve û digêje asteke girîng serhildana Seîd Beg e. Di 1833’yan de gelê herêma Behdinan li dijberê teda û zilma Mîr Mihemed berxwedabû. Musa Paşa yê ku wekî rêveber Mîr Mihemed ji wan re diyar kiri bû ji rêveberiyê dûrxistin û Seîd Beg wek rêveberê xwe diyar kiririn. Herêma Behdinan xwedîyê xwezayeke gelek dijwar e. Ji bo serhildan û tekoşineke çekdarî awantajek mezin dida berxwedêrên Seid Beg. Ji berk û Mîr Mihemed têk çû bû eşîrên derdor jî xwe hêdî hêdî nêzê Seîd Beg didan û alikarî didan wî. Di nav vî alîkariyê dayina leşkeran jî hebû. Ê ku alîkariya leşkeran dida wî ji wan yek jî Mîrê Botan Bedirxan Beg bû. Her ku diçû Seîd Beg xwe nû dikir û bi hêz dibû. Osmaniyan ev pêşketina Seîd Beg jixwe re wek xetere didît. Hêj nû xetereyeke wekî Mîr Mihehemed berteraf kiribû. Nedixwest hêzeke din bikeve şûna Mir Mihemed. Ji ber van fikaran Osmaniyan bilezginî bi hêzek mezin êrişek birin ser hêzên Seid Beg. Ji ber ku Seîd Beg hêzên xwe baş birêxistin nekiribûn û bê pergaliyê de bûn nikaribûn demek dirêj berxwe bidin. Di demeke kin de berxwedêrên Seîd Beg li dijberê hêzên Osamniyan têkçûn. Piranya wan hatin kuştin ên ku man ew jî reviyan. Piştî têkçûna berxwedêran Seîd Beg dîl ket destê hêzên Osmaniyan. Bi dîlgirtina Seîd Beg ev serhildan jî wek serhildanên din bi trajediyeke mezin bi dawî bû. Em dibînin ku ev serhildan tev bi heremeke teng ve girêedayî mane. Yanî ji asta heremî xwe xelas nekirin e.Di erdnigariya Kurdistanê de belavbûyinek anjî yekgirtinek bidest nexistin e. Ev jî bûye sedema qelsmayîna wan.

72

Dîroka Kurdistanê -XXVII-

	Dîroka Kurdistanê -XXVII- 08/04/2011 – 10:34
Mehmet Şahîn
mehmetsahin_amed@hotmail.com
Ev serhildan jî wekî serhildana Babanan li başurê Kurdistanê qewimî. Di bin banê împaratoriya Osmaniyan de di erdnigariya Kurdistanê de cihê herî dûr herêma Babanan bû. Herema Rewandiz jî li rojavayê bakurê vê heremê bû
Serhildana Rewandizê (1830-1837) Mirov wexta ku di nexşeyê de li cihê serhildanan dinêre mirov dibîne ku osmaniyan gelek bi tektîkek balkêş bi ser eşîrên kurdan re çûne. Biryara têkbirina û pelçiqandina hêza kurdan gav bi gav hatiye cih. Di serî de bi pelçiqandina yê herî dûr û yê herî bi hêz bi eşîra Babanan dest pê dikin. Wexta ku bi ser Babanan de diçin dilê Bedirxanî û dilê Rewendiziyan ji xwe nahêlin, berdilê wan didin û alikarî ji wan digirin. Ji ber ku wexta ku êrîş bibin ser Babanan neçarin di ser erdnigariya Bedirxanî û Rewendiziyan de derbas bibin. Heke beriya Babanan mudaxaleyê Rewendiz an jî mudaxaleyê Bedirxaniyan bikin dê nikaribin bi rihetî bi ser Babanan ve biçin û dibe ku Babanî piştgiriya van bikin an jî dê karibin bi rehetî ji Osmaniyan veqetin. Heta ku yê herî dûr û yê herî bi hêz nepelçiqînin yê din çiqas di nav hewldanên nebaş de bin jî çavên xwe ji wan re digirin û bê deng dimînin. Ji ber vê fikarê ye ku Osmaniyan ji yê herî dûr û bi hêz ji eşîra Babanan dest pê kiribû. BEGÎTIYA SORAN Mîr Mihemed di 1814’an de bûbû serokê begîtiya Soraa. Herêma Soran ji Çemê Zapê dest pê dikir heta sînorê Îranê didomiya. Paytexta wan jî Rewandiz bû. Mîr Mihemed ji eşîra herî kevnaran yek ji eşîra Rewanda bû. Malbata wî digihîşt malbata Selaheddînê Eyubî. Mîr Mihemed di çavkaniyên dîroka tirkan de bi navê “Kor Muhammed Paşa” tê bilêv kirin. Mîr Mihemed Paşa di medreseyê de ji perwerdeyeke gelek xurt re derbas dibe. Bi hişmendiya oldariyê têdigihije. Bi rê û rêbazên olî ve gelek girêdayiye. Di tevahiya kar û emelê xwe de bi serek û rêberê odlar re dişêwire paşê gav diavêje. Di wî serdemê de bi taybetî jî gelek bandora oldarên yên wekî Mele Mihemedê Xatê û Mele Yehyayî Mizorî hem li ser Mîr Mihemed û hem jî li ser gel hebû. Mîr Mihemed wexta ku bû serekê herêma Soran bi nûkirina leşkeran dest bi kar kir. Hem ji bo rêxistinkirinê hem jî ji bo xemilandina bi çekên nû û modern ket nav hewldanan. Ji bo perwerdehiya hîndekariya çêkirina çek û topan gelek ciwanên kurd rêkir Ewropa. Bi lezgînî li Rewendiz fabrîqeyeka çekan da çêkirin û dest bi çêkirina top û gelek cureyên çekan kir. Her ku diçû otoriteya xwe li herêmê xurtir dikir. Otorîteya xwe li ser eşîrên der û dora xwe ferz dikir. Rêberê kîjan eşîrê otoriteya wî qebûl nekira êrîş dibir ser wê eşîrê de, serek û rêberê eşîrê dikuştin di şûna wan de zilamê xwe peywirdarê serokatiya wan eşîran dikir. HÊZA SERHILDANÊ Di demeke kin de nêzî 30 hezar kesî hêza wê ya leşkerî derket holê. Ev leşkerên xwe jî tev bi çekê nû xemilandibû. Li herêmê ji bo têkûz kirina kontrola xwe ji xwe re pergaleke sîxuriyê ji ava kiribû. Ji bo jiyanek bi rêk û pêk û ji bo têkûzkirina otoriteya xwe gelek cezayên giran diyar kiribû. Bi van cezayan di tevahiya herêmê de û di tevahiya qada jiyanê de otorîteya xwe dida hîskirin. Piştî ku Mîr Mihemed li herêma Soran otoriteya xwe têkûz kir dest avêt derûdora xwe. Hewl da xwe ku eşîr û begîtiyên kurdan ên derûdora xwe tevan bigire bin otoriteya xwe. Hinek bi hevdîtinan û bi lihevkirinan bi xwe ve girêdan, hinek bi zext û zor bi xwe ve girêdan. Di 1827’an de êrîşek bir ser herêma eşîra Babanan û eşîra Babanan xist bin otorîteya xwe. Herêma otorîteya xwe heta gundên Azerbeycanê fireh kir. Bi firehbûyina herêmê re hêjmara leşkerên wî jî her roj zêde dibûn. Hêjmara leşkeran gihîştibû derûdora 100 hezar kesî. Mîr êdî bixwe bawer bû, hêza xwe têrê diyarkirina azadiyê didît. Mîr Mihemed di 1830’an de serxwebûna xwe diyar kir. Armanca Mîr Mihemed avakirina Kurdistaneke serbixwe bû. Şert û mercên wî demê jî pêkan bûn. Dewleta Osmaniyan li hemberê rûsan têk çûbû. Sirp û yewnanan bi serhildanan azadiya xwe bidestxistibûn. Li Misrê Mehmet Alî Paşayê Kavalayî li dijberê Osmaniyan serî hildabû û li ser serê Osmaniyan bûbû belayek mezin. Di heman demî de dewleta Îranê jî wekî Osmaniyan di rewşeke ne baş de bûn. Nakokiyên sedsalan li Îranê didomiyan. Çilvirîna nav rêveberiyan û şerên bi derûdor re dewleta Îranê xistibû nav aloziyan. Van aloziyan di nav kurdan de nerazîbûnek gelek mezin pêş xistibû. Ji ber vê jî kurdên Îranê Mîr Mihemed ji bo xelasbûyina xwe wekî qehremanek didîtin. DERFET RÊ VEKIR Mîr Mihemed ji bo serkeftinê geşedanan ji xwe re wekî derfetek didîtin. Ji bêhêzbûyîna herdu dewletan îstîfade dikir û her roj herêma desthiladariya xwe fireh dikir. Di 1832’yan de êrîş bir ser herêma Behdînanê û Amêdiye, Duhok û Zaxo xist bin kontrola xwe. Êdî li Kurdistanê otorîteya herî mezin Mîr Mihemed bû. Lê Mîrê Botan Bedirxan Beg otorîteya Mîr Mihemed qebûl nedikir. Mîr Mihemed ji bo ku otorîteya xwe bi Bedirxan Beg bide qebûlkirin êrîş bir ser herêma Botanê. Di herêma Botanê de tenê kurdên misilman tunebûn her wiha êzidî, ermenî û asûrî jî hebûn. Lê hêza parastina leşkerî tenê yê kurdên sûnî bû. Kurdên sûnî dibin pêşengiya Bedirxan Beg de bi xweparastinê bersiv dan Mîr Mihemed. Ji Çiyayê Sîncar heta Nisêbînê herêm tev bû qada şer. Di vî şerî de ji hêzên Bedirxan Beg gelek peya û siwarî hatin kuştin, lê zirara mezin êzidî, ermenî û asûriyan dîtin. Ji ber ku hêza parastina van tune bû bawerhişkiya Mîr Mihemed bû sedema qetilkirina bi hezaran kesî yên ji van gelan. Pêşketin û bihêzbûyîna Mîr Mihemed, Osmaniyan dixist nav fikaran. Êdî Mîr Mihemed ji bo xwe jî wekî pirsgirêkeke mezin didîtin. Li gorî Osmaniyan hewce bû ku pêşî lê bihata girtin. Ji hêla rêveberiya Osmaniyan ve di 1835’an de waliyê Sêwazê Reşît Paşa, waliyê Bexdayê Alî Riza Paşa û Waliyê Mûsilê Mehmet Paşa ji bo têkbirina Mîr Mihemed hatin peywirdar kirin. Ev walî bi gelek hêzeke mezin bi ser hêzên Mir Mihemed ve çûn. Ji hêla amûr û teknîkê ve hêzên Osmaniyan xwedî awantajên mezin bûn. Mîr dît ku dê nikaribe biser keve hêzên xwe vekişandin çiyayên Kurdistanê û xwest bi rêbazên şerê gerîla liberxwe bidin. Bi vê rêbazê gelek zayiyatên mezin dan artêşa Osmaniyan. Demek şûn de hêzên Osmaniyan neçar man paşve vekişin. ÊRÎŞ DEST PÊ DIKIN Mîr wexta ku dît Osmaniyan vekişiyan, bi vî moralî xwe gelek bihêz û serketî hesiband û di cotmeha 1835’an de li dijberê Îranê jî dest bi êrîşan kir. Bi van êrîşan ji hêla stratejiyê ve şaşî ya herî mezin a dîrokî hatibû kirin. Di heman demî de li dijberê herdu hêzên Rojhilata Navîn yê herî mezin ketibû nav şer. Di demeke kin de herêma Kutur û Saldûzê ji bin kontrola Îranê derxist. Hêzên Mîr Mihemed li dijberê hêzên dewleta Îranê her roj serkeftin bidestdixistin. Ev serkeftinên Mîr Mihemed û pêşketina kurdan, îngilîzan xistibû nav fikaran. Îngilîzan ev pêşketina kurdan li dijberê berjewendiyên xwe yên Basrayê heta Hindistanê wekî xetere didît. Îngilîzan nedixwest dewletek nû ya dînamîk li dîjberê wan derkeve holê. Îngilîzan li dijberê vê dewleta dînamîk parastina herdu dewletên kevn û nexweşên ku girêdayiyê wî ne parastin ji bo berjewendiyên xwe yên herêmê hîn hêsantir didît. Îngilîzan li ser vê polîtîkayê ji bo têkbirina Serhildana Mîr Mihemed sîxur û siyasetmedarên xwe xistin nav hewldanan. ŞOPA ÎNGILÎZAN Bi hewldana dewleta îngilîzan û bi taybetî jî bi dîplomasiya konsolosê îngilîzan ê Tebrîzê Îran û Osmaniyên ku xwedî nakokiyên bi sedsalan bûn li dijî kurdan di navxwe de tifaqek çêkir. Ji bo pelçiqandina serhildana kurdan di bin rêbertiya serfermandarê îngilîz ‘Şil’ de di 1738’an de plansaziyek hate amadekirin. Hêzên Îran û Osmaniyan ji du hêlan ve herêma Rewendizê dorpêç kirin. Di vî tengasiyê de Osmaniyan bi têkiliya ‘Mola Hetî’ -nav gel de wekî “Melayê xayin” tê bi navkirin- bi rêber û pêşengên olî re ketin têkiliyê. Mola Hetî bi xelîfe re di nava têkiliyan da bû. Osmaniyan piştî ku bi saya Mola Hetî ev oldar îkna kirin bi pêşengiya Mola Hetî fetwayek dan derxistin û dan belav kirin. Di wê fetwayê de digotin “Kî li dijî artêşa xelîfeyê şer bike ew kafir e. Di navbera misilmanan de hewceye ku aştî pêk were.” Di ser vê fetwayê re gelek eşîrên kurdan hêzên xwe ji nav şer vekişandin. Dayina piştgirî ya xwe ji Mîr Mihemed qut kirin. Carek din di nav hêzên kurdan de belavbûyinek dest pê dikir. MÎR TESLÎM DIBE Mîr Mihemed neçar ma ku banga Osmaniyan a radest bûnê qebûl bike. Piştî radestbûyînê Mîr Mihemed û malbata xwe û hinek serokê eşîran birin Stenbolê. Ji ber ku Mîr li dijî hêzên xelîfe beyî şer radest bûbû piştî 6 mehan li Stenbolê ma. Siltanê Osmaniyan bi dayîna hinek xelat û rutbeyan Mîr dilşad kir û paşve rêkir. Mîr bi keştiyê bi ser Derya Reş re dê vegeriya Kurdistanê. Li gor hinek çavkaniyan li Sêwazê, li gor hinek çavkaniyan jî li Trabzonê bi qomployê Mîr tê qetilkirin. Rêveberiya Osmaniyan li dijî Mîr û Begên kurdan polîtîkayên qirêj dimeşandin. Li gor hêza eşîran nêzikê Mîr û Begên wan eşîran dibûn. Heke eşîr bi hêz bûna bi rêzdarî nêzik dibûn, wan vedixwendin Stenbolê û bi bertîl û payeyan bi xwe ve girêdidan. Mîr û Began bi vî awayî dikirin neyarê eşîrên din û paşve rêdikirin. Heke eşîr bê hêz û qels bûna û serokê eşîrê jî di hedê xwe de nesekiniya îradeya eşîrê binpê dikirin û serokê eşîrê jî an dikuştin, an jî digirtin diavêtin zîndana. FERMANA QETLKIRINÊ Siltanê Osmaniyan beriya radestbûnê ji zû ve fermana kuştina Mîr dabû. Lê ji ber ku alîgirê Mîr zêde bûn ji bertekên wan ditirsiyan. Ji ber vê jî ji bo tunekirina Mîr di bin navê dostaniyê de rêbaza qomployê bi kar anîn û Mîr ji holê rakirin. Piştî mirina Mîr Mihemed birayê wî Resûl Paşa bû serokê herêma Soran. Mîr û Begên kurdan ên ku Osmaniyan bi sed salan nikaribû îradeya wan bişkîne û radest bigire Mîr Mihemed bi êrîşên xwe yên hovane wan ya ji holê rakirin ya jî gelek qels kirin. Mîr Mihemed gelek zirarên mezin dan Mîr û Begên eşîrên wekî Baban, Botan, Bilbasî û Behdînaniyan. Ji ber vê jî mirov dikare bibêje ku Mîr Mihemed binezanî gelek xizmet ji dewleta Osmaniyan re kiriye. Tiştê ku Osmaniyan dixwest bikin wî xwe dikir. Osmaniyan ji bo xwe ev xizmet didîtin loma heta demekî li dijî Mîr bêdeng diman. Heta ku Mîr Mihemed eşîrên kurdan bi tevahî pelçiqandin û ji bo wan hate asta xetereyê hêj li dijî Mîr ketin nav hewldanan. Aliyên qels ên Serhildana Mîr Mihemed Serhildana Mîr Mihemed ji hêla stratejî, taktîk û dîplomasiyê ve gelek qels bû. Polîtîqayên emperyalistan ên li ser heremê bi zanibûnek baş fêm nekiribû. Nezanî û xedariya Mîr bû sedama zilm û zora wî ya li ser kurd û gelên heremê. Wekî mînak; karibû bi hêzên wekî Bedirxaniyan re tifaqek çêbikirana û hêzeke xurt derxistibana holê. Lê wî ev alternatîf qenc neceriband û xwest bi êrîşan Bedirxaniyan têk bibe û bike bin otorîteya xwe. Hewce bû ku ji bo tifaqa kurdan hewl bidaya xwe lê mixabin wî xwest bi darê zorê tifaqa kurdan di bin otorîteya xwe de çêke. Mîr bi vî hewldana xwe ya nebaş tifaqa ku hebû jî hilweşand. Tenê bi hêza leşkerên xwe bawer bû. Lê ji ber ku ew hêza leşkerê xwe jî bi zanibûneke baş û taktîkên serkeftî bi kar neanî li dijbî herdu dewletên mezin Osmanî û Îran tu serkeftin bidest nexist.

32